İhsan Colemêrgî, Hakkari'nin kültürel zenginliklerinden biri olan halay kültürüne dair önemli bilgiler paylaştı. Halayın insan yaşamındaki önemine dikkat çeken Çölemerikli, Hakkari halayının kendine özgü özelliklerini ve tarihsel arka planını anlattı.
Colemêrgî, halayın insan yaşamında önemli bir yer tuttuğunu ve insanların duygularını, karakterlerini ve yaşam tarzlarını yansıttığını belirtti.
"İnsanın yaşamında dünyaya nasıl bakıyorsa, insanın mertliği, korkaklığı, kahramanlığı, hepsi halaylardaki figürlere yansıyor. Yani halkı halaya durduğunda yakından tanıma şansımız olur." ifadeleriyle halayın toplumsal bir ayna olduğunu vurguladı.
Hakkari'nin coğrafi yapısının ve yayla kültürünün halay geleneğini zenginleştirdiğini vurgulayan Colemêrgî. bölgede onlarca halay çeşidinin bulunduğunu ve "Şexani" halayının en önde gelen halay türü olduğunu belirtti.
Hakkari halayının tarihsel arka planı ile ilgili önemli bilgiler paylaşan Colemêrgî Hakkari halayını en belirgin özelliğinin, diğer bölgelerden farklı olarak soldan çekilmesi olduğunu vurguladı.
Colemêrgî, Hakkari halayının soldan çekilmesinin tarihsel bir nedeni olduğuna dikkat çekerek, 1415 yılında yaşanan bir katliamın ardından, bölgedeki aşiretlerin acılarını ve tepkilerini göstermek amacıyla halayı tersten oynamaya başladıklarını belirtti.
Şex Hadi'nin kemiklerinin mezardan çıkartılıp yakılması sonucu Şexani halayının ortaya çıktığını kaydeden Colemêrgî, "O gün bugündür Hakkari halayı soldan çekilir." diyerek bu geleneğin günümüze kadar devam ettiğini söyledi.
Bölgedeki bazı halay figürlerine dindar isimlerin verildiğini, örneğin Mevlevi ve Mevlana halaylarının bulunduğunu hatırlatan Colemêrgî, Şexani halayının, bölgedeki aşiretlerin Ezidilere yapılan ihanetin ardından şeyhlerinin ismi olan Şeyh Hadi den geldiğini ifade etti.
İhsan Colemêrgî, Hakkari halayının sadece bir dans değil, aynı zamanda bölgenin tarihini, kültürünü ve yaşam tarzını yansıtan önemli bir kültürel miras olduğunu vurguladı.
İhsan Colemêrgî kimdir?
Hakkari'nin zengin kültürel mirasına önemli katkılarda bulunmuş, bölgenin tarihine ve kültürüne ışık tutan yazar ve tarihçi İhsan Colemêrgî, 1944'te Hakkari'de doğdu.
Eğitim hayatını Hakkari ve Diyarbakır'da tamamladı. 8 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra, bölgenin tarihini gün yüzüne çıkartmak için araştırmalarına yöneldi. 12 Eylül darbesi sonrası tutuklandı ve serbest kaldıktan sonra Hakkari'ye döndü. Kürt tarihi ve kültürü üzerine araştırmalar yaptı. "Cembeliyê Kurê Mîrê Hekaryan" ve "Mezopotamya Uygarlığında Hakkari" gibi önemli eserlere imza attı. Kapsamlı bir Hakkari tarihi çalışması olan kitabı yüzlerce kaynaktan yararlanarak hazırlayan Colemêrgî kitaba kişisel alan araştırmalarından edindiği bilgileri de eklemiş.
Colemêrgî “Hakkari Suretleri-Sümbül Dağı’nda Ayın Doğuşunu İzlerken” kitabında Colemêrgî’nin 40 makalesi yer alıyor.
Hakkari Suretleri" ve "Zeynel Beg" gibi eserleri bulunmaktadır. "Dîrok û Şaristaniya Uratûyan" (Uratuların Tarihi ve Medeniyeti), "Sıltanê Kurd Selahadîn Eyûbî" (Kürt Sultan Selahattin Eyyubi), "Şina Şengale"1 gibi bir çok eseri bulunmaktadır.
Hakkari tarihi ve kültürünü anlatan birçok makale ile kitap yazan ve "Dağların bilge sesi" olarak anılan Colemêrgî, bölgenin kültürel mirasına önemli katkılarda bulundu.
