Hakkari'nin Tarihi mezarlıkları ve mezar taşları

  Kızıl Kümbet Mezarlığı

Gülereş Baba Mahallesi’nde, kuzeyden güneye doğru eğimli bir sırtta yer alan mezarlık halk tarafından ziyaret edilen ve kutsal bilinen yerlerden birisidir. Zaviye kalıntısının kuzey ta- rafındaki düzlük kesimde Osmanlı Dönemi’n- den kalma üzerleri kitabeli, zengin bitkisel ve geometrik desenli mezar taşları mevcuttur, Mezarlık alanında çoğu yerlerinden sökülmüş ve kırılmış 39 mezar taşı tespit edilmiş olup, bunlardan sadece 17 adedi durumunu korumaktadır. Etrafa dağılmış ve yerlerinden sökülmüş olanların tamamı Meydan Medresesi’ne kaldı- rılmış ve koruma altına alınmıştır.

       Abdullah Han’ın Baş Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nın ortaya ya- kın bir yerinde, zaviyenin kuzey batısında bu- lunmaktadır. Abdullah Han’a ait olup, ayakucu şahidesine göre 1194 h.1780 m. tarihlidir. Us- tası "Amile Muhammed" şeklinde şahide üzeri- ne yazılmıştır. Kitabesi Arapça olarak, dört sıra ve sekiz satır halinde celi sülüs hatla gerçekleştirilmiştir.

Kitabe

El-bekâu lillâhi İnne hâzihiravzatün sâhet riyâzatü’I-cenân U ‘1-emîri ‘1-âdili ‘I-mâğfur Abdullah Han

Lâbisü’t-tâci’l-mükelleli re’sü mihcâci’l- mülûk Efdalü’l-akrân hâvi li’1-maâlî ve’1-beyân Kâne mensûben ile’l-Abbâsi ammü’l-Mustafa

Nâşiru’l ihsâni û’1-âlâki kehfen li’1- âmân I’lemû inin hâfıü târihi’y-irtihâli

Arifün bil Hakkı ilmen medde câhehû cennetini.

Serpantin taşından yapılmış olan şahide, kaş kemer formunda olup, aşağıdan yukarıya, alınlık kısmına doğru hafif genişlemektedir. 0.48 m. eninde, 0.93 m. yüksekliğinde ve 0.06 m. kalınlığında ölçülere sahiptir.

Şahidenin doğuya bakan tek yüzünde yazı ve süslemeler mevcuttur. Kaş kemerin bitimine usta adı sıkıştırılmıştır. Mezar taşının bu yüzeyi dıştan ince bir silme ile bunu takip eden çiçek motiflerinden oluşan bir bordur çerçevelemektedir. İçteki daha ince bir şerit ise, alınlığı ve yazıları ayrı ayrı sınırlandırılmaktadır. Üstte alınlık bunun altında ise, gövde yer almaktadır. Alçak kabartma şeklinde süslemeler işlenmiş- tir. Celi sülüs karakterli yazılar dışında kenar bordürü, alınlık ve gövdede bitkisel süslemeler yer almaktadır. Kenar bordüründe üst ortadan başlayarak, sola ters, sağa düz, “S” kıvrımlı ve ikişer yapraklı dallarla birbirine bağlanmış di- limli gülbezekler sıralanmaktadır. Çiçek, dal ve yapraklar, eşit aralıklarla düzgün bir şekilde sıralanmışlardır.

Alınlığın ortasında El-bekâu lillahi yazılı üçgen bir kartuş yer almaktadır. Zikzak formlu birer şerit üçgenin iki yan kenarını oluşturmak- tadır. Üst ortasındaki lale şeklinde bir alemle üçgen kartuş son bulmaktadır. Bununla alınlık, iki ayrı yüzeye bölünmüş, her biri simetrik şekilde kıvrık dal ve uçlarındaki stilize çiçeklerle doldurulmuştur. Tek kökten çıkarak, üç kol halinde yüzeyi dolduran dalların kıvrılan uçları çiçeklerle nihayetlenmektedir. Aralarındaki boşluklarda üçlü yapraklar sıralanmıştır.

Alınlığın altında başlayan yazıların her satırı enine dikdörtgen çerçeve içine alınmıştır. Aralan yatay ve dikey olarak düzenlenmiş, ortası zikzak biçiminde üçlü şeritlerle birbirinden ayrılmıştır. Oldukça sık istif edilmiş yazılar harekelerle zenginleştirilmiştir. En altta ise, zikzak formlu yatay iki şeridin alt ve üstten sınırlan- dırıp, ortadan ikiye böldüğü bitkisel süslemeli küçük panolara yer verilmiştir. Her ikisi de aynı şekilde, simetrik ve merkezî düzenlemeli üç göbekten dağılan stilize yapraklarla oluşturulmuş

süslemeler ihtiva etmektedir. Şahide sağlam ve yerinde dikili vaziyettedir.

        Abdullah Han’ın Ayakucu Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nda zaviyenin kuzey batısında, baş şahidesinin karşısında yer almaktadır. Abdullah Han’a, ait olup, 1194 h. 1780 m. tarihlidir. Abdullah Han bin İbrahim Han bin Muhammed Han El-Abbasi şeklinde şeceresi yazılmıştır. Üslup benzerliği nedeniyle ustası baş şahidesinde yer alan Amile Muhammed’dir. Kitabesi Arapça olarak, üç sıra ve beş satır şeklinde celi sülüs hatla yazılmıştır.

Kitabe

Hâzihî ravzatü 7 mağfûri’l-merhûm
El-hasebi’n-nesebî Abdullah Han bin İbrahim Han
Bin Muhammed Beg el-Abbâsi
Teammedellâhü Bi-ğufrâhinî ve eskene fi vasati cenânih
Fîseneü 1194

Abdullah Han’ın Ayakucu Şahidesi

Bitkisel süslemeler ve yazılar alçak kabartma olarak gerçekleştirilmiştir. Kenar bor- dum alınlık ve alt kesimde bitkisel karakterli süslemeler yer almaktadır. Bordürü sağa ve sola ters “S” kıvrımlı, ikişer yapraklı dallarla bağlanmış gülbezekler teşkil etmektedir.

Alınlık üstten yuvarlaklaştırılmış kemer formunda ve büyükçe tutulmuştur. İçerisini aynı kökten çıkan beş dal, yaprak ve çiçekler bezemektedir. Ortadan düz çıkan bir dal, üst ortadan sağa ve sola eğilerek birer çiçekle sonlanmakta ve beşer yaprakla zenginleşmektedir. Simetrik ikişer yan daldan birincilerinde üçer çiçek; ikincilerinde ise, ikisi tomurcuk altışar çiçek ve yapraklar bulunmaktadır. Altta kalan iki yan boşlukta sağa ve sola dönük çiçeklerle oluşturulan yapraklı üçer filiz yer almaktadır.

Alınlığın altından başlayan üç satır halindeki yazıları zikzak şeklinde yatay ve dikey ortası “V” şeklinde şeritler sınırlandırmaktadır. Yazılar yerel üslupta, harekelerle zenginleştirilmiş haldedir. Alt sıranın ikinci satırında yazı yerine, simetrik dizilmiş ortadaki üç göbekten dağılan yapraklarla oluşturulmuş süslemeye yer verilmiştir. Yerinde ve sağlam vaziyettedir.

          Şemsi Hanım’ın Baş Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nda zaviyenin hemen kuzeyinde yer almaktadır. Şemsi Ha- nım’a. ait olup, 1202 h. 1788 m. tarihlidir. Şemsi Hanım, Behram Paşa’nın kızı ve Abdullah Han oğlu Emir Şerifin haremi (hanımı)’dır. Ayakucu şahidesinde “Amelün min Ali”şeklinde imzası bulunan Ali Usta’nın eseridir.

Kitabe

Lâ ilahe illallah / Muhammedû’r- Resûlüllâh Bismillâhi’r-Rahmâni’r-
Rahîm / Kul hûvellâhü ehad Allâhû’s-Samed Lem yelid ve lem
yûled ve lem / Yekûn lehû kûfüven ehad Lâ havle ve lâ kuvvete illâ bi
/ llâhi’1-aliyyi’l- azîm Hâzihî ravzatü’l- merhûmetü / El-mağfûratii
Şemsi Hanım Binti Behram Paşa harem-i / Emir Şerif Han bin Abdullah

Han Beg el-Abbâsi teammedehallâhü- bi-ğufrânihî ve eskenehâ /

Bi-hûri cenânihî-fi şehri Receb fi
seneti 1202

Şemsi Hanım'ın Baş Şahidesi

Serpantin taşından yapılmış olan şahi- de, kaş kemer formlu, dikdörtgen şeklindedir. Eni 0.46 m. boyu 0.76 m. kalınlığı ise 0.06 m. ölçülerindedir. Şahidenin içe bakan doğu yüze- yi yazı, dış yüzeyi ise bitkisel çiçek kompozis- yonu ile doldurulmuştur. Taşı, dıştan ve içten ince birer şeridin sınırlandırdığı çiçek motifli bir bordur çerçevelemektedir. Doğu yönde alttan, bordürün üzerinde uzanan ikinci şerit dairesel üç rozetle oluşturulmuştur. Üstte basık bir alınlık ve altında yedi sıra ve on dört satırdan oluşan yazılar yer almaktadır. Diğer yüzeyde ise, dıştan aynı şekilde bir bordur dolanmaktadır. İçerisi tepelik motiflerinden çıkan yanlar- da küçük, ortadaki büyük çiçeklerle doldurul- muştur.

Yazı ve her iki yüzeydeki bitkisel süslemeler, alçak kabartma olarak gerçekleştirilmiştir. Yazılar celi sülüs, fakat mahalli bir üslupla yazılmıştır. Kenar bordürleri hafif yayvan sola ters, sağa düz devam eden “S” kıvrımlı dallarla bağlanmış gülbezeklerden oluşmaktadır. Kıvrık dalların ortalarına ters ve düz ikişer yaprak ile üst orta ve alt kenarlarda bağımsız laleler bordürün diğer unsurlarıdır. Üstten kaş kemer şeklinde sonlanan alınlık, iki bölümlü olarak tertip edilmiştir. Basık tutulmuş üst kıs- mı, kıvrılarak yüzeye dağılan dallar uçlarında- ki çiçeklerle bezenmiştir. Alt kısmı ise ortada yarım daire içerisinde el-bekâellâhü ile bunun sağında La ilahe illallah, solunda Muhamme- dûn Resulallah yazılmıştır. Alttaki yazıları enine ve boyuna ince şeritler çerçevelemektedir.

Diğer yüzeyi dolduran çiçek motifle- rinden ortadaki büyük ve yedi dalla oluşturul- muştur. Yanlardaki ikişer çiçek ise, tek dallı ve daha küçük tutulmuştur. Ana dal ve yan dallar aralarında yapraklar ile uçlardaki gülbezek ve tomurcuklarla zenginleştirilmiştir. Sağlam ve yerinde dikili olup, alt kesimleri toprak altından ortaya çıkarılmıştır.

        Şemsi Hanımın Ayakucu Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nda baş şahide- sinin karşısında yer almaktadır. Şemsi Hanım için yapılmıştır. Şemsi Hanım’a ait olup, baş şa- hidesine göre, 1202 h.1788 m. tarihinde yapıl- mıştır. Mezar taşının kitabesinden Emir Şerif’in tanzim ettirdiği bir vakfiye olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca sağ alt köşede Amelûn min Ali şeklinde usta yazıtı bulunmaktadır.

Kitabe

Kad vakafe ve habise ve sebile Emîr

Şerif ve hamse te Aşera kuruşen rub’an min rub’ati karyeü İrsân kevakfi

Ömer radıyellahu anhu arda hayratın mukaddimen Ala’ş-şahsi’zzekâti

yekrau külle yevmin cuz’un mine’l-Kur’an Nisfen li’s-sabah ve

nisfen H’1-mesâi ala Kabri ‘1-afıfe ti ‘ş-şerîfe ti ‘1-m erh ûmeti ‘1-meğfûre

ti Bi-lakiyyeti ‘z-zamâni ‘1-mukayem e... Bintâni Şemse hanım nevverellahu

serâhâ ve ceale’l-cennete Amelü min Ali mesvâhâ

Serpantin taşından kaş kemer formlu bir şahidedir. 0.45 m. eninde, 0.70 m. boyunda ve 0.06 m. kalınlığındadır. Doğuya bakan dış yüzünde bitkisel süsleme, içte ise yazılar yer almaktadır. Her iki taraf, iki ince şerit arasın- da çiçek, kıvrık dal ve yaprak motifli bir bor- dürle çerçevelendirilmiştir. Dışa bakan yüzeyi tümüyle bir çiçek motifi, içtekini ise, basık bir alınlık ile alunda sekiz satırlık yazılar doldur- maktadır. Yazı ve bitkisel süslemeler alçak kabartma ola- rak yapılmıştır. Her iki yüzeydeki kenar bor- dürleri birbirlerine benzer şekilde olup, ikişer yapraklı, sola ters, sağa düz devam eden “S” kıvrımlı dallarla bağlanmış, eşit aralıklı gül- bezeklerden oluşmaktadır. İçteki yazılar celi sülüs hatlı ve mahalli karakterlidir.

Üstteki alınlığın ortasına, “kad” kelime- si ile iki yanına ikişer yarım gülbezek yerleştirilmiştir. Dış tarafta, alttan bordürün üzerine aynı şekilde ikinci bir bordur yapılmıştır. Bu- nun üstünde beş tepelik motifi sıralanmaktadır. Ortadakinden çıkan beş dallı bir çiçek tüm yüzeyi doldurmaktadır. Orta dal, üste doğru yan dallarla zenginleşmekte ve bir laleyle son bulmaktadır. Dalların aralarında yapraklar, uçlarında hafif içe kıvrık gülbezekler ile tomur- cuklar yer almaktadır. Sağlam ve yerinde dikili vaziyettedir.

          Hazreti Rabia Sultan’ın Baş Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nda olup, za- viyenin kuzeyinde yer almaktadır. 1182 h. 1768 m. tarihinde Rabia Sultan için yapılmış- tır. Rabia Sultan, Abdullah Han’ın annesi ve İbrahim Bey\n kızıdır. Taşın ustası belli değil- dir. Her iki yüzünde Arapça kitabeler bulun- maktadır.

Batı yüzdeki kitabe

Hâfı’l-eltâf Neccinâ mimmâ nehâfü
İlâhi irham züllî ve fakrı ve fâkatî
Ve’c’al lî ilâ kâi müteaccen lutfike
Hz. Rabia Sultan'ın Baş Şahidesi

Doğu yüzdeki kitabe

Hüve’l-gafur Kad teveffat min dâri’ 1-fenâ ve meşet ilâ dâri’1-bakâ
El-merhûmetü’l-mağfuratü’s-seidetü ümmü’l-fukarâi ve’1-mesâkin
Habîbetü’l- ulemâi ve’s-sâlihîne’lletîkânet ilmen bi’s-salâh Hazret-i
Râbia Sultan Valideni Hazret-i AbdullahHan Beg ve binti İbrahim Beg
el-Abbâsi hafezahümüllâhü Teâlâ bi’n nevâsî yevme yü’hazü tisene elfin
ve mietin ve isneyni ve semânine mine’l- hicreü’l-nebeviyyeü
Aleyhi efdalü ‘t-tahiyyeti(1182)

Hz. Rabia Sultan'ın Baş Şahidesi

Serpantin taşından sivri kemer formunda bir şahidedir. Eni 0.45 m. yüksekliği 0.98 m. ve kalınlığı 0.08 m. ebatlarındadır. Şahidenin batıya ve doğuya bakan her iki yüzeyi yazılarla doldurulmuştur. Batı yüzeyini dıştan ge- nişçe bir düz silme, ince bir oluk ve içteki ince bir şerit üçlü biçimde çerçevelemektedir. Sivri kemerli alınlık dışında gövde dört bölmeye ayrılmış, her biri yazılarla doldurulmuştur. Diğer yüzeyi ise, dıştan ince bir şerit çerçevelemekte; tamamı sekiz satır halinde yazılardan oluşmak- tadır.

Her iki yüzey, alçak kabartma tekniğin- de celi sülüs yazılardan oluşmaktadır Hatun süsleyici unsur olarak belirleyici olduğu bir şa- hidedir. Batı tarafındaki yazıların istifinde elif, lam ve ti gibi harflerinin dikey çizgileri ile kaf, te, ha, ye gibi harflerin keşideleri kesiştirilerek hareketlilik sağlanmıştır. Ayrıca aralarda kalan yüzeyler palmet, rumi ve çiçek gibi bitkisel un- surlarla doldurulmuştur.

Taşın doğu tarafı dıştan ve aralardan ince çizgilerin ayırdığı sekiz satırlık yazılarla doldurulmuştur. Harflerin uzantılarına ve aralara çiçek, palmet, yaprak ve rumiler yerleşti- rilmiştir. Düzgün ve nitelikli bir hat dikkat çek- mektedir Şahide, sağlam ve dikili vaziyettedir.

           Hazreti Rabia Sultan’ın Ayakucu Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nda zaviyenin kuzeyindeki grup içerisinde yer almaktadır. 1182 h.- 768-9 m. tarihli olup, Rabia Sultan’a aittir. Üzerinde alttaki rakamla yazılmış tarih- ten başka herhangi bir yazı bulunmamaktadır.

Serpantin taşından yapılmış olup, sivri kemer formlu bir şahidedir. 0.45 m. eninde, 0.88 m. yükseklikte ve 0.09 m. kalınlığında öl- çülere sahiptir. Şahideyi en dıştan genişçe düz bir silme, bunu takiben dar bir oluk ve içte ince çizgi halindeki şerit sınırlandırmaktadır. Üst kısmı sivri kemerli bir alınlık şeklinde düzen- lenmiştir. Gövdeden yatay, ince bir şerit alınlığı ayırmaktadır. Gövde, dikine dikdörtgen bir pano ve altındaki kartuş içerisinde tarih bölümünden oluşmaktadır.

Alınlık, simetrik rumi, palmet ve çiçekli yaprak motifleriyle doldurulmuştur. Gövdedeki kompozisyon, ortadan iki düğümle birbirinden ayrılmış, uçları birbirine ters, aşağı ve yukarı bakan karşılıklı rumilerle oluşturulmuş birer palmet ile bunlara ortadan bağlı yan palmetlerden meydana gelmektedir. Ayrıca panonun dört köşesine üçlü yapraklar yerleştirilmiştir. Ana motiflerin içleri yaprak ve bu yaprakların saplarına ortadan bağlanmış altlı süs küçük birer palmetle doldurulmuştur. Bunlar dışında, yanlardaki küçük palmetlere bağlanmış yapraklar kompozisyonu tamamlamaktadır. Sağlam ve yerinde dikili vaziyettedir.

         Abdülaziz’in Pederi’nin Baş Şahidesi

Kızıl Kümbet Mezarlığı’nda iken bura- dan alınarak koruma altına almak maksadıyla Meydan Medresesi’ne kaldırılmıştır. 1214/1788 tarihlidir. Farsça kitabesine göre Abdülaziz’in Pederine ait bir şahidedir.

Kitabe

Hu ve ‘r -rahimu’l- ğafür
Kurreti’1-ayni pederi Abdülaziz an nü nâm
Hakkari'nin Mimari ve Sanat Mirası
283 Hakkari Valiliği - Hakkari İl Yıllığı
Sudi dâri’l-huld ez-dâri’1-fenâ beni had kem
Nev civâni lebbeyk gûyân canîb-i Hak şud-revân
Rabbenâ’ğfırhu bi-hakki’1-Mustafa hayri’1-enâm
Hayfguyâneş cihâni râ çu didem gah-ı fevt Yeftem târih-i deriğ ez hâs ve âm

Abdülaziz’in Pederi’nin Baş Şahidesi

Serpantin taşından sivri kemer formlu bir şahidedir. Eni 0.41 m. boyu 0.93 m. ve ka- lınlığı 0.06 m.’dir. Şahidenin doğu yüzünü yazılar, batısını ise süslemeler doldurmaktadır. Gövdenin üstündeki sivri kemer yanlardan hafif kademeli olarak başlamaktadır. Yazının bulunduğu doğu taraf, düz bir şeride sınırlan- dırılmıştır. Alınlıktan itibaren yedi satır yazı işlenmiştir. Batı yüzü ise, zencirek motifli bir bordürle çerçevelenmiştir. Yüzeyin tamamını bir şemse motifi kaplamaktadır.

Kabartma tekniğinde, bir yüzünü yazı ve diğer yüzünü şemseden oluşan merkezî bir kompozisyon süslemektedir. Şahidenin baü yü- zünde çerçeveyi meydana getiren zencirek, bir uzun bir kısa şeklinde sıralanmaktadır. Kısa olanlar, dilimli eşkenar dörtgen, uzunlar ise altıgenlerden oluşmaktadır. Altıgenlerin işle- rine birer gülbezek yerleştirilmiştir. Ortadan başlayıp tüm gövdeyi dolduran şemse motifi kenarlardan dilimli bir şeritle sınırlandırılmıştır. Merkezinde daire içine alınmış bir gülbezek ve hemen bunun dışındaki sekiz köşeli yıldızdan başlayan simetrik bitkisel motifler yüzeyi doldurmaktadır. Yıldızların her bir ucuna birer palmet yerleştirilmiş, bunları da dıştan yine palmet şeklinde motifler kuşatmıştır. Palmetlerin uçlarında başlayan hafif yay çizgiler iki yana devam ederek ortalarında birer gülbezeğe bağlanmaktadır. Gülbezeklerin iki yanından çıkan çizgilerin uçları birer hatayı ile son bulmaktadır. Ayrıca göbeğin alt ve üst ortasındaki dilimler, sapları hatayılerden çıkan çatallı birer yaprakla doldurulmuştur. Şemsenin salbek kı- sımları lale şeklinde düzenlenmiştir. Ortasın- daki bir gülbezekten dağılan simetrik yapraklar kesişerek içerisini kaplamaktadır.

Doğu yüzeyi dıştan ve aralarından düz bir şeritle sınırlandırılmış, alınlık ve gövdeyi dolduran 7 satır yazıdan oluşmaktadır. Yazılar celi sülüs hatlı, belirgin ve harekelerle zengin- leştirilmiştir. Sağlam olan şahide Meydan Med- resesi’ne kaldırılmıştır.

        Melik Eset Mezarlığı

Biçer Mahallesi’nde Melik Esed Camisi’nin batı tarafında haziresi şeklindedir. Burada ve civarında 17 tanesi yerinde dikili diğerleri etrafa dağılmış 25 adet mezar taşı tespit edil- miştir. Bu mezar taşları da Osmanlı devrinden kalma kitabeli, bitkisel ve geometrik süslemeleriyle dikkat çekmektedir.

Burasının da etrafı valilikçe ihata duvarı ve tel örgü ile kapatılarak kapısı ve çevre düzen- lemesi yapılarak ziyarete açılmıştır. 

          Muhammed Nasır’ın Baş Şahidesi

Melik Esed Mezarlığı’nın batı tarafında bulunmaktadır. Kitabesine göre mezar taşı, Emir Muham- med Nasır’a ait olup, ayakucu şahidesine göre 1038 H. (1629 M.) tarihlidir. Ustası “Amile Muhammed” şeklinde ayakucu şahidesinin arkasına yazılmıştır. Kitabesi beş satır halinde gerçekleştirilmiştir.

Ravdatû’l-Cennâti hâza
sâre me’vâ li’l-emîri
El-Emir el-âdil el-mağfur
Muhammed Nasîr
Kare mensûben ile’l-Abbâsi
ammü’l Mustafa
Rabbena edhilhu fi
ğufranike celfu’n-nesir
Herece’l ekradü min bâdi’ivefati tarihehü
sâilen

Muhammed Nasır’ın Baş Şahidesi

Serpantin taşından yapılmış olan şahide kaş kemer formunda olup, 0.55 m. eninde, 1.02 m. yüksekliğinde ve 0.08 m. kalınlığında ölçüle- re sahiptir.

Şahidenin içe bakan yüzeyine alçak kabartma yazı ve süslemeler işlenmiştir. İki bölüm halinde düzenlenmiş olup, alt kısmını yazılar teşkil etmektedir. İki yandan ince birer şeritle sınırlandırılan yazılar beş satır halinde birer kartuş içerisine alınmıştır. Yazıların 5. satırında “Bey’in ölümünden sonra Kürtler perişan oldu” ibaresi önemlidir. Üst kısmında bir alınlık oluşturulmuştur. Kıvrık dallarla birbirine tutturulmuş, tersyüz şeklinde sıralı palmet dizisinden bir şeritle sınırlandırılmış alınlığın içerisi, simetrik ortadan iki yana dağılan kıvrık dal çiçek ve yaprak motiflerinden bir kompozis- yonla doldurulmuştur.

Taş sağlam ve yerinde dikili vaziyettedir.

          Muhammed Nasır’ın Ayakucu Şahidesi

Mezarlığın batı tarafında mezarın ayakucunda yer alan taş, baş şahidesine göre Emir Muhammed Nasır’a aittir. Üzerinde 1038 H. (1629 M.) tarihi yer almaktadır. Usta kitabesi taşın arka yüzünde orta tarafa bir kartuş içeri- sine “Amile Muhammed” şeklinde işlenmiştir. Taşın üst alınlık kısmı kısmen tahrip görmüştür. Arapça kitabesi 6 satır halinde yazılmıştır.

El-emir et-tâbi’ li-esri hayri’l –beşer Kad arafe li-hâzihi’d-dâri’l-makar

Mâ râe nef’an li hazihi’d-dâri’l-memar El-esvâbe mâ câe bihi’l eser

Fe vakafe kırşen li devri isnâ aşer Fi sene 1238

Kitabesinin 5. satırında Türkçeleştirilmiş olarak “Devir için 12 kuruş para vakfetti” ibaresi önemlidir. Serpantin taşından şahide taş kemer formunda olup, 0.55 m. genişliğinde,1.10 m. yüksekliğinde ve 0.08 m. kalınlığında tutulmuştur.

Şahidenin iç yüzeyine çeşitli süslemeler ve yazılar alçak kabartma olarak işlenmiştir. İki bölüm halinde düzenlenmiş taşın alt kısmı ya- zılarla doldurulmuştur. Üst alınlık bölümü kıs- men tahrip görmekle beraber, baş şahidesine benzer süslemeler ihtiva etmektedir. Arkasına işlenen usta kitabesi oval şekilde alt ve üstten birer palmet ile sonlanan kartuş içerisine alın- mıştır.

Taşın üst kısımlarında bazı tahribatlar oluşmuştur. Bunun dışında sağlam ve yerine dikili vaziyettedir.

         Emine Hanım’ın Baş Şahidesi

Melik Esed Mezarlığı’nın doğu tarafında bulunmaktadır. Kitabesine göre, Emir Mustafa Han’ın incisi (eşi) Emine Hanım’a aittir. Diğer

Muhammed Nasır’ın Ayak Ucu Şahidesi

yüzündeki kitabesinde de ebcetle düşülmüş 1055 h. (1644 m.) tarihi belirlenebilmektedir. Arka yüzü 10 satır halinde celi sülüs yazılarla doldurulmuştur.

Hûve’llâhü’l-bâki’r-rahîm Kıt’atün min ravdat’il-cennâti me’val-âbidât

Hanım kod itteket fîhâ erayık’il kânitât

Hâceret min-dâriha’l-fâni ilâ kasri’l bekâ

Kad beket bihâ fî külli’l -ğayûri’d-dâmiât

Dürretün ma’füfetün li’l-Mustafa Hanel-Emîr

El-Emine Hanım ma’füvvüanha’s- seyiât

İnnehâ kad veccehet bi’s sıdki bâbel-merhâmeti

Kabbela’llâhümme minha’l bakiyâte’s-salihât

Kad eşâre hatifû’l-gaybi bi tarihi’l –vefat

Bi ennehâ zâre fi cehdin zeynin hûren nâ’imât

Ön yüzü ise süslemeleri ile dikkat çek- mektedir. Buraya da iki satır halinde bir kitabe bırakılmıştır.

Serpantin taşından şahide sivri kemer formunda, 0.35 m. eninde, 0.88 m. yüksekliğin- de ve 0.11 m. kalınlığında tutulmuştur. Yazı ve süslemeler alçak kabartma şeklindedir. Taşın arka yüzeyinin tamamı yazılarla değerlendirilmiştir. Üst kısmı sivri kemerli alınlık şeklin- de sonlanan bir kenar bordürü ile sınırlandırılmıştır. Bordürün alınlığa kadar uzanan alt kısımları boydan boya karşılıklı kesişen zikzak motifleri ile oluşturulmuştur. Üst kısmı ise, düğüm motiflerinden meydana gelmiştir. Alınlık dışında on satır halindeki yazılar birer kartuş içerisine alınmıştır. En alttaki geniş yüzey ise simetrik bitkisel bezeme ile doldurulmuştur.

Diğer yüzey de üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Kenarlardan boş bırakılmış hafif pahlı bir silme, sivri kemer şeklinde taşı sınırlandırmaktadır. Buna takiben aşağıdan yukarı- ya uzanan bitkisel süslemeli şeritler, “S” kıvrımı şeklinde uzanan dal ve boşluklarına yerleştirilmiş üçlü yapraklarla oluşturulmuştur. Üç bölümden meydana gelen yüzeyin alt kısmı, dilimli simetrik yapraklarla oluşturulmuş ve yukarıya doğru daralan bir gövde ve ucundaki bir ters lale motifinden ibarettir. Ters lale Hakkâri’de doğal olarak yetişen ve buraya özgü olan bir bitkidir. Stilize bir şekilde buraya işlenmiştir. Ortada iki satır halinde celi sülüs, Farsça yazılara yer verilmiştir.

Zâira se’bu’l-mesanî suretü ihlas han Sal-ı tarîh-i vefateş bi elf tarih dân

Burada Türkçeleştirilmiş olarak “Ey ziyaretçi Fatiha ve İhlas oku. Onun vefat tarihi bin olmaksızın ‘dan’ dır bilesin” şeklindedir. İkinci satırdaki “dan” kelimesi ebcetle 55’e tekabül etmektedir. Buna bin eklenince “1055” olmaktadır. Böylece Emine Hanım’ın vefat tarihi 1055 h. (1629 m.) olarak belirlenebilmektedir. Üst kısmına ise, alınlığı dolduracak şekilde dairesel bir rozet yerleştirilmiştir. Merkezi kompozisyon, ortasındaki sekiz dilimli bir gülbezekten gelişen içte ve dışta on altı düğüm yapan ve içten dışa genişletilen dairesel bir düzenden meydana gelmektedir.

Emine Hanım’ın Baş Şahidesi

Ayrıca taşın yan yüzeyleri, ince şeritler halinde, dörtlü düğüm motifleri ile oluşturulmuş bir bezeme ile doldurulmuştur.

Şahide yerinde ve sağlam vaziyettedir.

          Behram Bey’in Baş Şahidesi

Melik Esed Mezarlığı’nın doğu tarafında yer almaktadır. Yerinde dikili vaziyette bulunan şahidenin üzerinde tarih bulunmamaktadır. Arapça kitabesinden Abbasi Muhammed Bey’in oğlu Behram Bey’e ait olduğu anlaşılmaktadır. Genel özellikleri taşın 18. Yüzyıl içerisinde ya- pılmış olabileceğini ortaya koymaktadır.

Kaş kemer formundaki şahide serpantin taşından yapılmıştır. Üst iki yanına, kemer baş- langıç seviyelerinde çentikle meye gidilmiştir. Taş 0.08 m. kalınlığında, 0.77 m. yüksekliğinde ve 0.35 m. genişliğinde ölçülere sahiptir. İçe bakan yüzeyine alçak kabartma çeşitli süslemeler ve dört satır halinde kitabe işlenmiştir.

Hâzihi ravdatü’l-merhum el-mâğfur El-hasibü’n-neseb Behram Beğ Bin Muhammed Beğ el-Abbasî teğamedehü Allahü bi-ğufranihi âmin ya mu’în

Süslemeler kenar bordürü ve alınlıkta karşımıza çıkmaktadır.

Behram Bey’in Baş Şahidesi

Kenar bordürü belirli aralıklarla dizilmiş, yuvarlak çiçek ile bunları birbirine bağlayan kıvrık dal ve yaprak motifleri ile doldurulmuş- tur. Kesintisiz birbirini tekrarlayarak devam eden motifler, ters “S” kıvrımı oluşturarak dizil- mektedir. Bu bordürün sınırlandırdığı orta kı- sım, alttan itibaren dört satır halindeki kitabe ve alınlıkta yer alan çiçek motifleri ile meydana getirilmiştir. Kitabeyi oluşturan yazılar, celi sü- lüs hatla yazılmış olup, dikdörtgen birer kartuş içerisine alınmışlardır. Ayrıca bunların üst ara- larına zik-zak formunda ince şeritler yerleştiril- miştir. Yazılardan sonra alınlığın altına boydan boya enlemesine uzanan dikdörtgen yüzeye beş adet tepelik motifi işlenmiştir. Bunların orta- sındaki tepelikten yuvarlak kemer şeklindeki alınlığa simetrik olarak dağılan çiçek motifle- ri alttan üç dal halinde yüzeye dağılmaktadır. Ayrıca ortadaki dal tekrar çatallanarak üçe ay- rılmaktadır. Yapraklarla zenginleştirilmiş dalla- rın ucuna birer çiçek yerleştirilmiştir. Dilimli ve yuvarlak çiçekler, kenar bordüründekilerle uyum göstermektedir. Şahide, üst kemerin siv- ri yerindeki kırık dışında sağlam ve iyi bir görü- nüme sahiptir.

           Kale Altı Mezarlığı

Biçer mahallesinde kalenin doğu kesi- minde kalan genişçe bir alanı kapsayan ve gü- nümüzde gömünün devam ettiği bir mezarlıktır. Bu nedenle tarihi özelliğini kaybetmiş durum- dadır. Mezarlığın muhtelif yerlerinde çoğu yer- lerinden sökülüp gelişi güzel dağılmış vaziyette mezar taşlarına rastlanmıştır, Bunların sanatsal niteliğe sahip, 18 ve 19. yüzyıllardan kalma ol- dukları görülmektedir. 20’nin üzerinde mezar taşı tespit edilmiştir.

Bunlar korumasız olduğundan yerlerin- den alınarak Meydan Medresesi’ne kaldırılmıştır.

           Üzeyir Ağa’nın oğlu Harun’un Baş Şahidesi

Kale Altı Mezarlığı’nın kuzeydoğu üst tepe kesiminde yerinden sökülmüş vaziyette mezar taşı bulunmuştur. Yerinde korumasız olduğundan taş, Meydan Medresesine kaldırıl- mıştır. Üzerinde yer alan 3 satırlık kitabeden kime ait olduğu ve tarihi belirlenebilmektedir. Buna göre, Üzeyir Ağa’nın oğlu Harun’a ait şahide, 1195 h. (1781 m) tarihlidir. Ayrıca üzerinde “Amile Mahmud” şeklinde usta kitabesi mev- cuttur.

Serpantin taşından kaş kemer formundaki şahide, 0,75 m yüksekliğinde, 0.42 m ge- nişliğinde ve 0.08 m kalınlığında ölçülere sahiptir. Süsleme ve yazılar ön yüzünde toplanmış olup, alçak kabartma tekniğinde yapılmıştır. Taşın tamamını dört yönden çevreleyen bordür, sıralı “çene” motifleriyle oluşturulmuştur. İçe- risi iki bölüm halinde düzenlenmiş olup, altta üç satır yazı, üzerindeki alanlıkta ise çiçek motiflerinden oluşan bitkisel bir bezeme yer almaktadır. Üst kısımlarındaki diş sıralarıyla birbirinden ayrılmış yazılar, birer kartuş içerisine alınmış ve celi sülüs hatla yazılmıştır. Alınlıkta yazıların hemen üzerine bir sıra halinde beş tepelik işlenmiştir. İkinci ve dördüncü tepeliğin içerisinde “Amile Mahmut” şeklinde usta adı yer almaktadır. Birinci ve beşinci tepeliklerin üzerine birer lale mo- tifi, ortadaki tepelikten çıkan bir çiçek tüm alınlığı doldurmaktadır. Simetrik olarak yüzeye dağılan çiçekler yapraklarla zenginleştirilmiştir.

Sağlam olan şahide, yerinden sökülmüş ve korumasız olduğundan Meydan Medresesine kaldırılmıştır.

           Hasan Bey’in Baş Şahidesi

Kale Altı Mezarlığı’nın kuzeydoğu tarafında, günümüzde mezarlıktan ayrılan bir kısımda tek başına kalmış ve yerinde dikili vaziyettedir. Kitabesine göre, Abbasi İbrahim Bey’in oğlu Hasan Bey’e ait şahide 1211 h. (1797 m.) tarihlidir.

Serpantin taşından kaş kemer formundaki şahide, 0.85 m yüksekliğinde, 0.42 m genişliğinde ve 0.07 m kalınlığında tutulmuştur.

Gövde ve alınlık olmak üzere iki bölümden oluşan şahidenin alt gövde kısmı yanlardan yukarıya doğru hafif genişlemekte, alınlık baş- langıç hizasında ise bir kademelenme yaparak tekrar daralmaktadır. Alçak kabartma tekniğinde süsleme ve yazılar şahidenin ön yüzünü doldurmaktadır. Dikdörtgen gövde, iki yanda boş bırakılmış bir yüzeyden sonra, bitkisel süslemeli bordürlerle sınırlandırılmıştır. Kıvrık dal ve yap- raklarla birer atlamalı içe ve dışa dönük olarak düzenlenmiş palmet motifleri ile bordür oluşturulmuştur. Düz ince bir şeritle de üst ve yanlardan sınırlandırılmış orta kısım, alt ve üstten beş dilimli kemer şeklinde sonlanan kitabe ile doldurulmuştur. Kemer yanlarda ikişer düğüm yaparak çift kontörlü çizgi ile meydana getiril- miştir. Alt ve üst köşeliklerini düğüm motifleri ile değerlendirilmiştir. Bunun içerisine altı satır halinde yazılar yerleştirilmiştir. Yazılar celi sü- lüs hatla gerçekleştirilmiş ve mezarın sahibine ilişkin (kime ait olduğu ve ölüm tarihi) bilgiler içermektedir.

Hasan Bey’in Baş Şahidesi

Alınlık içten ve dıştan iki çizgi içerisine alınmış bir bordürle üç yandan sınırlandırılmış- tır. Bordür gövdedekinin aynı süslemeleri ihti- va etmektedir. Kaş kemer formundaki alınlığın içerisi simetrik olarak yüzeyi dolduran kıvrık dal ve palmet motiflerinden meydana gelmiştir.

Yolun kenarında tek başına duran şahide, yerinde korunmaktadır.

         Hasan Kızı Ayşe’nin Baş Şahidesi

Kale Altı Mezarlığında, mezarlığın güney doğu kesiminde bulunan şahide, yerinden sökülmüş vaziyettedir. Bu nedenle Meydan Medresesine kaldırılarak koruma altına alınmıştır. Şahidenin üzerinde bulunan kitabeden Hasan kızı Aişe’ye ait olduğu anlaşılmaktadır. Aynı zamanda Aişe’nin Hasan oğlu Ahmed’in eşi olduğu belirlenebilmektedir. Vefat tarihi ise, 1211 h. (1797 m)’dir.

Hasan Kızı Ayşe'nin Baş Şahidesi

Serpantin taşından kaş kemer formunda olup, 0.60 m yüksekliğinde, 0.29 m genişliğinde ve 0.06 m kalınlığında tutulmuştur. Şahidenin alt kısmında, üç satır halinde yazılara, alınlıkta ise bitkisel alçak kabartma olarak süslemelere yer verilmiştir. Düz ince şeritlerle dikdörtgen yüzeyler içerisine üç satır halinde celi sülüs hat- la yazılar yazılmıştır. Üst alınlığı dolduran bitkisel süsleme ise, yüzeye simetrik olarak dağılan ve ortadaki bir palmetten gelişen rumilerle meydana getirilmiştir.

Yerinden sökülmüş, alt sol kenarı dışında şahide sağlam olan şahide medresede koruma altındadır.

             Yüksekova Güçlü (Peylan) Köyü Tarihi Mezarlığı

Köy Yüksekova-Şemdinli karayolu üzerinde anayola 1 km uzaklıktadır. Burada köyün içeri- sinde kalan iki tane koç-koyun heykeli ile mezarlığında hazireler içinde tarihi mezar taşları tespit edilmiştir.

Koyun I. Hazire

II. Hazire

III. Hazire

Koç Heykeli

Mezarlık köyün kuzeydoğusunda bir tepe üzerindedir. Hemen hemen tepenin en üst seviyesindeki düzlük kesimde mezarlar yoğunlaşmıştır. Buradan üç tane etrafı duvarlarla çevrili hazire bulunmaktır.

I. Hazire: İçerisinde Hacı Hüseyin Şeyh Habibi ve Mevlana Şeyh Halife’nin mezarları vardır. Etrafı sonradan dikdörtgen duvarlarla çevrilerek bir türbeye dönüştürülmüştür. Üze- ri açıktır. Güney doğuda basit düz açıklıklı bir giriş kapısı vardır. Mezarların bulunduğu kısım iki sıra kırma taş örgülü duvarla çevrelenmiştir. Her iki mezarında baş ve ayak şahideleri vardır. Baş şahidelerinin içe bakan kısımlarında tarihleri ve kim olduğunu açıklayan yazılar mevcuttur. Halife Hacı Hüseyin Şeyh Habibi’ye ait olan mezarda H.1271 (M.1855), Mevlana Şeyh Halife’ye ait olan mezarda H. 1260 (M.1844) tarihi yazılıdır. Şahidelerin dikdörtgen prizmal göv- deleri ve dairesel dilimli başlıkları mevcuttur. Kumtaşından yapılmışlardır.

II. Hazire: Kuzey-güney yönde dik- dörtgen, iki sıra kırma taşlarla harçsız olarak örülmüş yarım metre yüksekliğinde bir duvarla çevrilidir. Girişi doğu tarafındadır. İçerisinde üç adet mezar bulunmaktadır. Mezarların baş ve ayakuçları şahidelidir. Soldan birinci mezar baş ve ayakucunda şahideli olup, bunlar dikdörtgen gövde ve beşgen başlıktan oluşmaktadır. Baş şa- hidesinin içe bakan yüzünde tarihi ve kim oldu- ğunu açıklayan yazılar bulunmaktadır. H.1330 (M.1912) tarihi vardır. Beşgen başlığı ayyıldız motifi ile süslenmiştir. Kumtaşından yapılmıştır.

III. Hazire: Tarihi nitelikte bir tane mezar bulunmaktadır. Baş şahidesinde H.1330 (M.1912) tarihi yazılıdır. Baş ve ayak şahidesi dikdörtgen gövdeli ve dairesel başlıklıdır. Baş- lıklar ayyıldız motifi ile hareketlendirilmiştir.

Koç Heykeli: Köy halkından Hurşit Öner’in evinin önünde yer almaktadır. Buraya nereden getirildiği bilinmemektedir. Hangi döneme ait olduğu ve kimin yaptırdığına dair üzerinde herhangi bir yazı yoktur. Orijinal şek- lini koruyarak günümüze ulaşmıştır. Baş kısmı spiral kıvrımlarla hareketlendirilmiştir. Heykelin ön yüzünde at üzerinde ayakta duran ve kollarını iki yana açmış basit bir insan figürü stilize edilmiştir. Yan tarafına da hançer motifi yapılmıştır. Arka yüzüne kılıç motifi işlenmiştir. Arkasında hafif taşıntılı yuvarlak kuyruğu vardır. Kumtaşından yapılmıştır.

Koyun Heykeli: Köy halkından Hurşit Öner’in evinin önünde bulunmaktadır. Diğeri gibi nereden getirildiği belli değildir. Üzerinde hangi döneme ait olduğunu bildiren bir yazı bulunmamaktadır. Orijinal şeklini koruyarak günümüze gelmiştir. Baş kısmı spiral kıvrımlarla hareketlendirilmiştir. Ön yüzünde kısmen tah- rip olmuş at üzerinde insan figürü vardır. İnsan figürü ayakta ve kollarını iki yana açmış şekilde stilize edilmiştir. Arka yüzüne hançer ve kılıç motifleri işlenmiştir. Arkasında yuvarlak hafif taşıntılı ile belirginleştirilmiş kuyruğu vardır. Kumtaşından yapılmıştır.

             Demirkonak Köyü Çukurca Mezrası Tarihi Mezarlığı

Köyün doğusunda kalan mezarlık daha sonra ortasından açılan yol ile iki kesime ayrılmıştır. Her iki tarafta çoğunluğu yerinden sökülmüş ve etrafa dağılmış mezar taşları bulunmaktadır.

            Yolun Alt Kesimindeki Mezar Taşları

I Nolu Mezar Taşı: Toprak üzerine çıkarılmıştır. Şahide dikdörtgen gövde ve dairesel başlıktan oluşmaktadır. Yüksekliği 1.75 m, ge- nişliği 0.25 m ve kalınlığı 0.12 m dir. Baş kısmı 0.34 m. dir. Başlık ikinci bir başlıkla taçlandırılmıştır. Başlığın hemen altında gövde yüzeyinde sağda tüfek, solda iki ucu sivriltilmiş kesici bir alet işlenmiştir. Alt kısmında dağ keçisi figürü stilize edilmiştir. Figürler kabartma şeklinde yapılmışlardır. Arka yüzü boş bırakılmıştır. Kum taşından yapılmıştır.

II Nolu Mezar Taşı: Bulunduğu yerden toprak üzerine çıkarılmıştır. Alt kısmı kırılmıştır. Yüksekliği 1.28 m, genişliği 0.23 m ve kalınlığı 0.11 m’dir. Ön yüzünde başlığın altında kılıç figürü kabartma şeklinde yapılmıştır. Başlığı yuvarlak şekildedir. 0.32 m. boyundadır. 0.15 m’lik bir tepeliği vardır. Taşın arka yüzünde gövdenin ortasına yakın yerde dairesel kabart- ma rozet vardır. Kum taşından yapılmıştır.

III Nolu Mezar Taşı: Yarıya kadar top- rağa gömülüdür. Yüksekliği 0.76 m, genişliği 0.25 m, kalınlığı ise 0.09 m’dir. Başlık kısmı 0.26 m boyundadır. Başlık ikinci bir tepelikle taçlandırılmıştır. Ön yüzünde iki tane kabart- ma kılıç figürü vardır. Arka yüzünde dairesel bir kurs, tüfek ve küçük dairesel rozet vardır. Kumtaşından yapılmıştır.

Yolun Üst Kesimindeki Mezar Taşları

I Nolu Mezar Taşı: Toprak üzerine çıkarılmıştır. Alt kısmı kırılmıştır. Yüksekliği 0.90 m, genişliği 0.25 m, kalınlığı 0.07 m’dir. Başlık kısmı 0.20m boyunda ve yuvarlaktır. Boyun kısmı 0.08 m’dir. Ön yüzünde boyun kısmından başlayan ve tamamlanmamış bir kılıç motifi vardır. Kumtaşından yapılmıştır.

II Nolu Mezar Taşı: Toprak üzerinde bulunmaktadır. Yüksekliği 1.30 m, genişliği 0.25 m, kalın lığı 0.11 m’dir. Başlık kısmı 0.25 m’dir. Başlığın hemen altından başlayan küçük bir kama ve hafif kavisli kabzalı bir kılıç motifi kabartma olarak yapılmıştır. Dairesel başlığın tepesinde küçük bir çıkıntısı vardır. Kum taşın- dan yapılmıştır.

III Nolu Mezar Taşı: Toprak üzerine çıkarılmıştır. Yüksekliği 1.18 m, genişliği 0.28 m, kalınlığı 0.09 m.’dir. Başlık kısmı 0.22 x 0.28 m. ölçülerindedir. Boyun kısmı ise 0.06 m.’dir. Çıkıntılı küçük bir tepeliği vardır. Ön yüzünde kama, mızrak ve dağ keçisi kabartma olarak iş- lenmiştir. Malzemesi kum taşıdır.

IV Nolu Mezar Taşı: Yarıya kadar toprağa gömülüdür. Yüksekliği 0.78 m, genişliği 0.25 m, kalınlığı 0.10 m’dir. Başlık kısmı 0.20 x 0.24 m. ölçülerinde ve 0.10 m’lik bir boyun kıs- mı ile gövdeden ayrılmaktadır. Başlık kısmında küçük bir tepeliği vardır. Gövde kısmında ise kabartma şeklinde kılıç motifi işlenmiştir. Kum taşı malzemesinden yapılmıştır.

V Nolu Mezar Taşı: Yerinden çıka- rılmış olan mezar taşı, yerde boylu boyunca uzanmaktadır. Yüksekliği 0.55 m, genişliği 0.22 m, kalınlığı 0.10 m’dir. Başlık kısmı 0.22 x 0,2 ölçülerinde olup, üzerinde çıkıntılı bir tepeliği vardır. Ön yüzünde kabartma şeklinde at figürü işlenmiştir. Kum taşından yapılmıştır.

           Yüksekova Serdeşt (Karabey) Köyü Tarihi Mezarlığı

Mezarlık, Şemdinli-Yüksekova karayo- lunun üzerinde bulanan köyün batısında yer almaktadır. Kuzeyden güneye doğru uzanan anayola kadar inen bir sırt üzerindedir. Etrafı tel örgülerle çevrili olup, tarihi mezarlar mezarlığın ortasına yakın bir yerindedir. Bazıları kırık ve yerinden sökülmüş, bazıları da yerinde dikili vaziyette altı adet mezar taşı tespit edilmiştir.

I Nolu Mezar Taşı: Toprağa dikilidir. Yuvarlak kemer formundadır. Yüksekliği 0.88 m, genişliği 0.32m, kalınlığı0.08 m.’dir. Üzerine tüfek ve asa motifleri kabartma olarak işlenmiştir. Yöreye ait gözenekli taştan yapılmıştır.

II Nolu Mezar Taşı: Toprağa dikilidir. Sivri kemer formundadır. Yüksekliği 0.65 m, ge- nişliği 0.40 m, kalınlığı 0.08 m.’dir. Üzerine iki tane tüfek motifi ile asa motifi işlenmiştir. Asa- nın alt kısmına basit şekilde bir hayvan stilize edilmiştir.

III Nolu Mezar Taşı: Toprağa dikilidir. Sivri kemerlidir. Yüksekliği 0.70 m, genişliği 0.28 m, kalınlığı 0.07 m.’dir. Orta kısmından kırıl- mıştır. Üzerinde kabartma yaba, dirgen ve tam olarak belirlenemeyen bir silah vardır. Ayrıca da- iresel bir kabartı ve ortasında çubuk motifi işlen- miştir. Yöreye ait gözenekli taştan yapılmıştır.

I nolu mezar taşı II nolu mezar taşı IV nolu mezar taşı

IV Nolu Mezar Taşı: Sivri kemer formunda ve toprağa dikilidir. İnce bir olukla ha- reketlilik verilmiştir. Yüksekliği 0.56 m, genişliği 0.30 m, kalınlığı 0.08 m.’dir. Üzerinde topuzlu bir anahtar motifi vardır. Yöreye ait gözenekli taştan yapılmıştır.

V Nolu Mezar Taşı: Yerinden sökülmüş ve alt kısmı kırılmıştır. Gövde kısmı kırık iki parçadan oluşur. Sivri kemer formu verilmiştir. Yüksekliği 0.45 m, genişliği 0.35 m, kalınlığı 0.07 m.’dir. Üzerinde taşın en üst kısmında kare bir süsleme iki yanında iki kılıç ve taş kırıldığından dolayı belirlenemeyen bir motif daha işlenmiştir. Süslemeleri kabartma şeklinde olup yöreye ait gözenekli taştan yapılmıştır.

Hakkari İl Kültür Turizm Müdürlüğü